terça-feira, 17 de julho de 2007

SENDIM - LA FRAUGA

Tiu Marchacan


La frauga era l lhugar onde se fazie todo l serbício de ferreiro. Zde ls outensílios anté las ferramientas, de fierro, para ls trabalhos ne l campo.
Habie quaisque an todas las tierras ua frauga, que serbie bárias pessonas. An Sendin zde que me lhembre habie seis. Mas la derradeira a cerrar fui la de tiu “Marchacan”.
Drento tenie ua fornalha onde se ponie roujo l fierro. Na fornalha l carbon tenie que star siempre an brasa i para esso, la frauga tenie un fole mui grande que fazie cun que las brasas stubíssen siempre mais bormeilhas que la lacre.
Quando l fierro stába mesmo cumo la lacre, era tirado cun uas tanazes de fierro mui grandes i era puosto na bigorna onde era malhado para ganhar la forma que se querie.
Se era un outensilio pequeinho ou tenie arte era l ferreiro que l malhába cun ua mano, enquanto l agarrába cun las tanazes na outra.
L ferreiro usába un mandil de cuiro que cobrie tamien l peito.
Quando ls lhabradores querien aguçar las ferramientas ou fazer algun outensilio, marcában un die par esse serbício, dezie-se anton que andában de frauga.
Juntában-se dous ou três, i nesse die tenien que malhar a bun malhar, yá que nun se podie deixar sfriar l fierro.



Nesse die era malhar a bun malhar


Al mesmo tiempo tenien que dar al fole, para que la fornalha stubísse bien rouja.
Habie que saber sfriar l fierro para quedar bien temprado. Para l sfriar metien-lo nua pila de piedra chena d´auga, mas cun cierto cuidado i sabedorie, nesto stába muito de la arte de l ferreiro.
Inda hoije hai bários ditos subre l trabalho de frauga:
- Ye malhar l fierro anquanto stá caliente.
- Assoprar antes que se apague.
- Sin buona tempra la faca nun corta.
- Querer cumbencir un burro ye malhar en fierro friu.
Sendin tube siempre ferreiros afamados. Tiu Margalho i ls filhos, tiu Marchacan i tiu Manuel Peres Pícaro fúrun ls que you melhor coinci.
Tiu Margalho ganhou mesmo un prémio nua sposiçon i bieno a ser cumbidado a ir pa la Oustrália a trabalhar.
Inda hoije hai an Sendin la rue de la frauga.

Sem comentários: